W 1970 roku Światowa Organizacja Zdrowia / WHO / opublikowała listę chorób, których przyczyny tkwią w niewłaściwym odżywianiu się. Należą do nich m.in. białaczki, anemia, choroba Basedowa, cukrzyca, czerwienica, czyraczyca, gnilec czyli szkorbut, krzywica, łuszczyca, miażdżyca, nadciśnienie tętnicze, nadkwasota i nerwica żołądka, niedokrwistość, nieżyt spojówek, nieżyt żołądka, otyłość, pęcherzyca, ropowica, świąd skóry, wrzód żołądka i dwunastnicy.
Co to znaczy niewłaściwe żywienie? Nie polega ono tylko na nieregularnym przyjmowaniu posiłków, lecz również na ich monotonii, kiedy organizm nie otrzymuje tych wszystkich składników, które są mu potrzebne i których brak może wywołać wyliczone wyżej, niebezpieczne choroby.
,,Recepta” na właściwe żywienie jest bardzo prosta: przez miesiąc notujemy poszczególne artykuły żywnościowe surowe i gotowane, które zjawiają się na naszym stole. Powinno ich być nie mniej niż 60, przy czym więcej niż połowa surowych.
14 Zasad Prawidłowego Odżywiania
1. Nie przejadać się.
2. Ograniczyć ilość mięsa, a zwiększyć ilość jarzyn.
3. Jarzyny powinny być spożywane w połowie gotowane, w połowie na surowo.
4. Jadać to, co smakuje i odpowiada wzrokowo.
5.Nie jeść w trakcie oglądania telewizji, nawet najciekawszych programów.
6. Jeść wtedy, kiedy odczuwa się głód, więc niekoniecznie regularnie.
7. Nie objadać się przed snem.
8. Ograniczyć tłuszcze zwierzęce na korzyść tłuszczów roślinnych, które nie zawierają cholesterolu.
9. Nie przejadać się słodyczami i ograniczać cukier. Lepiej osłodzić herbatę miodem.
10. Dla dobrego trawienia zjadać jeden produkt, np. najpierw surówkę, potem mięso i kartofle.
11. Stosować przyprawy trawienne: pieprz naturalny i ziołowy, kminek, majeranek, cząber, czosnek.
12. Nie należy pić zbyt gorących płynów ani spożywać gorących pokarmów.
13. Nie dojadać resztek, lepiej wyrzucić.
14. Nie wszystkie drogie produkty spożywcze są lepsze od tańszych.
Obserwacje zebrane przez lekarzy i nauczycieli wykazują, że po trzech godzinach, często nawet wcześniej, dzieci, szczególnie z najmłodszych klas, stają się ospałe, zaczynają ziewać, są mniej uważne, nie potrafią skoncentrować uwagi. Jest to dowód, że u tych dzieci nastąpił ubytek energii, który trzeba uzupełnić solidnym posiłkiem. Samopoczucie ucznia w szkole, wyniki w nauce zależą nie tylko od jego indywidualnych cech, zdolności i predyspozycji, ale również od właściwego odżywiania.
Potrzebną dziecku energię dostarczają węglowodany i tłuszcze. Białko, niezbędne do budowy nowych i odbudowy starych tkanek oraz innych czynności fizjologicznych, znajduje się w produktach pochodzenia zwierzęcego ( mleku, mięsie, rybach, jajach, serach) oraz pochodzenia roślinnego ( warzywach strączkowych, ziemniakach). Wapń niezbędny do normalnego wzrostu, rozwoju kośćca i zębów, a także zapewnienia właściwej krzepliwości krwi znajduję się przede wszystkim w mleku i jego przetworach, a także natce pietruszki, jarmużu, szprotach i sardynkach. Żelazo jest w mięsie, wątrobie, jajach, szpinaku, rabarbarze. Składniki mineralne i witaminy – przede wszystkim w owocach i warzywach. Witaminy, podobnie jak składniki mineralne, regulują procesy życiowe organizmu. Każda z nich spełnia odmienną rolę i dlatego każda jest ważna i potrzebna. Te wszystkie składniki trzeba koniecznie zapewnić dziecku, racjonalnie je dzieląc między poszczególne posiłki. I tak pierwsze śniadanie powinno zawierać ok. 20-25 % tych składników, obiad ok. 50% i kolacja również ok.20-25%.
Jeśli nie zapewni się dziecku odpowiedniego porannego posiłku, nie będzie ono w stanie skupić się na lekcjach. Po powrocie ze szkoły również należy uzupełnić niedobory pożywienia. Nie zastąpi tego obfita obiado-kolacja, która z resztą wcale nie jest najzdrowsza. Czasem błędem jest niedocenianie przez rodziców tego pierwszego posiłku. Bywa, że dziecko późno wstaje, bo poprzedniego dnia, do późnych godzin nocnych oglądało telewizję i w ostatniej chwili, głodne, pędzi do szkoły. Jest to absolutnie niedopuszczalne. Dziecko musi kłaść się spać o właściwej porze i wstawać dostatecznie wcześnie, by mogło spokojnie zjeść śniadanie. Jego podstawą powinno być mleko w różnych postaciach, pieczywo ciemne i jasne, z masłem, serem, wędliną, jajkiem i do tego jakiś owoc lub warzywo – czyli powinno być urozmaicone. Bardzo wskazany jest również dodatek miodu i dżemu. W żadnym jednak wypadku pierwsze śniadanie nie może ograniczyć się wyłącznie do zupy mlecznej.
Między pierwszym śniadaniem a obiadem dziecko koniecznie powinno zjeść drugie śniadanie. Jeśli jada obiady w szkole, może być ono mniej obfite. Wystarczy kanapka z wędliną czy serem i listkiem sałaty, do tego jakieś warzywo czy owoc. Jeśli jednak dziecko je obiady dopiero w domu, również drugie śniadanie powinno byś solidne. Dwie kanapki z wędliną, serem, smaczną pastą, przełożone listkiem sałaty, do tego warzywo i owoc, plus kubek jogurtu lub kefiru, może być również mleko lub kakao.
Na obiad dziecko powinno zjeść zupę na wywarze z warzyw i mięsa oraz drugie danie, uzupełnione warzywami sezonowymi, np. marchewką z jabłkiem, kwaszoną kapustą z tartym jabłkiem i marchewką itp. Na kolację oprócz kanapek dobrze jest podać coś ciepłego np. barszczyk i surówki. Oczywiście również między obiadem a kolacją można podać dziecku coś do zjedzenia: budyń czy kisiel, herbatniki i sok owocowy albo kawałek drożdżowego ciasta z lekką herbatą.
I jeszcze jedno bardzo ważne. Dzieci jedzą za dużo słodyczy i piją za dużo napojów gazowanych np. coca-coli, powodujących nie tylko przedwczesną próchnicę zębów, ale również spadek łaknienia. Trzeba bezwzględnie ograniczyć słodycze, zastępując je owocami, sokiem owocowym i warzywami.
Opracowała: kierownik świetlicy szkolnej